Zofia Baltarowicz-Dzielińska (1894 - 1970)

Kwatera: LXXIX Rząd: 7 Miejsce: 30

Rzeźbiarka, pierwsza studentka na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie

Zofia Baltarowicz-Dzielińska urodziła się 23 maja 1894 roku i pochodziła z okolic Lwowa. Od pierwszych lat dzieciństwa przejawiała zdolności artystyczne, malowała już w wieku czterech lat. Jej edukacja była utrudniona ze względu na obiekcje matki, która w obawie, że córka zostanie emancypantką, nie chciała pozwolić, by Zofia uczęszczała do gimnazjum. To jednak nie zatrzymało artystki. W 1912 roku rozpoczęła kształcenie pod okiem malarza profesora Batowskiego we Lwowie, a w 1914 r. zdała maturę. W późniejszych latach, nie mogąc jako kobieta podjąć studiów na krakowskiej ASP, zaczęła pobierać lekcje rzeźby u prof. Zygmunta Kurczyńskiego i lekcje historii sztuki u prof. Jana Bołoza Antoniewicza. Jej dalsze studia w Wiedniu zostały przerwane przez chorobę matki. W tym czasie Zofia zdecydowała, że podejmie walkę o możliwość przyjęcia jej, jako pierwszej studentki, na studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Jej aplikację i zaprezentowane prace oceniali między innymi prof. Malczewski, prof. Laszczka i ówczesny rektor uczelni, prof. Mehoffer. 27 października 1917 r. zapadła decyzja o przyjęciu artystki w poczet studentów ASP – była pierwszą kobietą w historii, której się to udało. Oficjalnie, kobiety dopuszczono do studiów na tej uczelni ponad rok później – 14 grudnia 1918 roku. Rzeźbiarka w 1919 roku wyszła za mąż i ze względu na urodziny córki Danuty musiała przerwać naukę. Na studia wróciła w wieku 52 lat i w 1948 r. uzyskała dyplom. Rzeźbiła przez całe życie, jednak niestety większość jej prac przepadła w czasie wojny. Jedna z tych, które udało się uchronić – popiersie Hugo Kołłątaja – znajduje się w parku Jordana w Krakowie. Artystka zmarła 10 sierpnia 1970 roku w Krakowie.

Antonina Hoffman (1842-1879)

Kwatera: T Rząd: płd-wsch Miejsce: po prawej Byszewskich

Aktorka teatralna, wybitna przedstawicielka tzw. "szkoły krakowskiej".

Antonina Hoffman urodziła się 16 czerwca 1842 roku jako córka Jana Hoffmana i Emilii Thiel. Od wczesnych lat, już w szkole, brała udział w amatorskich przedstawieniach. Mimo sprzeciwu ze strony rodziny postanowiła zostać aktorką. Uczęszczała na lekcje w warszawskiej Szkole Dramatycznej prowadzonej przez Józefa Rychtera. Aktorka debiutowała już wieku siedemnastu lat w warszawskim Teatrze Rozmaitości w roli Fryderyki Wagner w spektaklu pt. „Kamień probierczy”. W późniejszym czasie rozpoczęła współpracę z J. Pfeifferem w Krakowie. W tym czasie Antonia Hoffman poznała swojego partnera życiowego Stanisława Koźmiana. Na krakowskich scenach teatralnych grała do końca życia, występując równocześnie także we Lwowie, czy Poznaniu. Aktorka, jako jedna z najwybitniejszych przedstawicielek tzw. szkoły krakowskiej, była stałą rywalką Heleny Modrzejewskiej w walce o pozycję pierwszej aktorki w zespole teatru krakowskiego. Antonina Hoffman zagrała w ciągu swojej kariery prawie 400 ról teatralnych. Wcieliła się między innymi w rolę Beatrix w sztuce „Wiele hałasu o nic”, Katarzyny w „Poskromieniu złośnicy” czy Klary w „Ślubach panieńskich”. Zmarła 16 czerwca 1897 roku w Krakowie.

Kazimiera Bujwidowa (1867-1932)

Kwatera: XVIII Rząd: płd Miejsce: po lewej Bieleckich

Działaczka społeczna i feministka, prekursorka walki o prawa kobiet do studiów wyższych.

Kazimiera Bujwidowa, znana działaczka społeczna i feministka, wywodziła się z drobnej szlachty litewskiej. We wczesnym wieku straciła matkę i wychowywana była przez siostrę ojca, Karolinę Petroneli Klimontowicz, uczestniczkę powstania styczniowego. Wykształcenie zdobywała w Warszawie, uzyskując uprawnienia nauczycielki domowej. Była jedną ze słuchaczek wykładów z nauk biologicznych na Uniwersytecie Latającym. W 1886 r. poślubiła Odona Bujwida, pierwszego polskiego bakteriologa, z którym pracowała w laboratorium w Krakowie. Aktywnie działała na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Walczyła z analfabetyzmem, ułatwiając dostęp do oświaty, szczególnie dziewczętom. Była propagatorką bezpłatnych czytelni dla dzieci i młodzieży. Przewodniczyła Krakowskiej Czytelni dla Kobiet, która była miejscem wspierającym ruch emancypacyjny. Kazimiera Bujwidowa była jedną z prekursorek walki o prawa kobiet do studiów wyższych. Utworzyła pierwsze gimnazjum dla dziewcząt z egzaminem maturalnym. Angażowała się również w walkę o prawo do głosowania dla kobiet, szczególnie aktywnie wspierała kampanię wyborczą Marii Dulębianki. Działaczka zmarła 8 października 1932 r. w Krakowie, jest pochowana na Cmentarzu Rakowickim.

Anna Świrszczyńska (1909-1984)

Kwatera: D Rząd: 4 Miejsce: 36

Poetka, dramatopisarka, prozaiczka, autorka wielu utworów dla dzieci i młodzieży.

Jako jedna z pierwszych polskich poetek szczerze, bezkompromisowo i współczesnym językiem pisała o kobiecych doświadczeniach oraz odmiennym od męskiego punkcie widzenia i pojmowania świata. Ten sposób ekspresji znalazł wyraz zwłaszcza w tomiku “Jestem baba”. Czesław Miłosz uznał ją za jedną z najwybitniejszych polskich poetek XX wieku. Świrszczyńska jako sanitariuszka brała udział w Powstaniu Warszawskim. Publikowała m.in. w „Dzienniku Polskim”, „Iskierkach”, „Świerszczyku” i „Tygodniku Powszechnym”. Po wojnie, jako kierowniczka artystyczna pracowała w Państwowym Teatrze Młodego Widza w Krakowie. Laureatka Nagrody Miasta Krakowa.

Ewa Demarczyk (1941 - 2020)

Kwatera: LXIXPASC Rząd: 1 Miejsce: 9